چگونگی مراقبت از بیماران مبتلا به آلزاایمر

اگر در خانواده شما افراد سالمند ی زندگی می کنند که محبوب و مورد احترام شما هستند ممکن است گاه در مورد آنها نگران و دچار تردید شوید که فراموشکاری یا اختلال حافظه آنها مربوط به بیماری است یا نه ؟

آلزایمر شایع ترین نوع دمانس «زوال عقل در سنین پیری» است. در این بیماری تحلیل رفتن و کاهش تدریجی بافت مغز باعث زوال عملکرد و توانایی عقلانی می شود.

آلزایمر با توانایی فکر کردن ،استدلال و ارتباط اجتماعی فرد رابطه دارد و می تواند منجر به ناتوانی او در مراقبت از خود شود. تصور این که شما یا یکی از افراد خانواده تان دچار این بیماری شوید می تواند نگران کننده باشد.

اما یکی از بهترین راه های رفع این نگرانی، داشتن اطلاعات در مورد بیماری است . انجمن آلزایمر یک مرکز جهانی دارد که با استفاده از اینترنت قابل دسترسی برای همه است . در این سایت در باره بیماری و آخرین تحقیقات مربوط به آن اطلاعات کامل موجود است. علاوه بر این مجموعه ای از تست های ساده قابل دستیابی است که می تواند علایم اولیه و هشدار دهنده را مشخص کند. با وجود این تشخیص آلزایمر تنها با مشاهده علایم اختصاصی و بررسی دقیق بیمار توسط پزشک انجام می شود.

آلزایمر با بالا رفتن سن بیشتر بروز می کند. در حدود یک پنجم افراد بالای هشتاد سال و حدود هفت درصد افراد بالای شصت و پنج سال در معرض خطر آلزایمر هستند.

آیا آلزایمر قابل پیشگیری است ؟

گرچه تعریف دقیقی برای جلوگیری از آلزایمر وجود ندارد اما مدارکی وجود دارد که نشان می دهد داشتن فعالیت منظم ، جلوگیری از چاقی و افزایش وزن ، نگهداشتن کلسترول و فشارخون در حد طبیعی و داشتن یک رژیم غذایی سالم غنی از آنتی اکسیدان ها، ویتامین C و E و روغن ماهی می تواند تا حدودی از بیماری جلوگیری کند. علاوه بر اینها تحقیقات دانشمندان نشان داده است که بعضی داروها می توانند سیر زوال عملکرد روانی را در موارد خفیف تا متوسط آلزایمر کاهش دهند.

معمولاً بیمار مشکلات روانی و اجتماعی دیگر نظیر افسردگی را نیز به دنبال آلزایمر تجربه می کند. درمان ها و مراقبت ها در این بیماران معمولاً در جهت کنترل و پیشگیری از این گونه عوارض صورت می گیرد. شرکت بیمار در گروه های کار درمانی و حمایت های اجتماعی برای این بیماران و حتی خانواده ها و مراقبت کنندگان آنها با همین هدف انجام می شود. در این گروه ها ، با ایجاد مشاغل ساده ولی قابل استفاده و مورد علاقه فرد، روش هایی برای کمک به رشد و تقویت حافظه مثل نوشتن لیست ، یادداشت برداری و حتی گاهی نقاشی و کپی برداری به کار گرفته می شود.

داشتن فعالیت منظم ، جلوگیری از چاقی و افزایش وزن ، نگهداشتن کلسترول و فشارخون در حد طبیعی و داشتن یک رژیم غذایی سالم غنی از آنتی اکسیدان ها، ویتامین C و E و روغن ماهی می تواند تا حدودی از بیماری جلوگیری کند.

عوامل ژنتیک

یکی از عوامل مهمی که معمولاً در ایجاد بیماری آلزایمر دخیل و مؤثر شناخته شده اند، عامل ژنتیک است. اگر فردی در خانواده مبتلا به این بیماری باشد، احتمال ابتلای فردی دیگر در خانواده وجود دارد.

اما به طور کامل عامل ژنتیک در تعداد کمی از خانواده ها مسئول ایجاد بیماری آلزایمر است. آلزایمر به صورت ارثی، بیماری سریعی است که معمولاً در سنین 35 تا 60 سالگی رخ می دهد.

برخی از خصوصیات افراد مبتلا به آلزایمر

افراد بیمار، معمولاً توانایی یادگیری بسیار کمی دارند و معمولاً به عنوان فرد کم هوش شناخته می شوند. تحقیقات در بین افراد مبتلا به آلزایمر نشان می دهد که انجام وظایف هوشمندانه یا قضاوت در موقعیت های حساس اجتماعی در آنها به خطر می افتد. از دست رفتن حافظه قدیمی فرد باعث نقصان در توانایی استفاده از دانسته های سابق و تجربیات قبلی او می شود و بنابراین رفتارهای غیرعادی و ناشی از خامی و بی تجربگی از فرد سر می زند.

ناتوانی در تشخیص شکل جدیدی از اطلاعات قبلی نیز از نشانه های این بیماران است. اگر مجلات یا روزنامه هایی که فرد قبلاً آنها را می شناخته با شکل تازه یا پوششی جدید به دست فرد برسند فکر می کند که قبلاً آنها را ندیده و نخوانده .

فرد معمولاً به طور اتوماتیک برای کاهش حافظه نزدیک خود راههای جبرانی پیدا می کند. مثلاً بیشتر از واژه های کلی به جای ذکر جزییات استفاده می کند یا به جای استفاده از نام فرد از عنوان شغلی یا اجتماعی او استفاده می کند. مثلاً به جای نامیدن فرد او را پدر ، پزشک ، پرستار و... صدا می زند. علاوه بر این فرد با مشکلات زبان روبه رو می شود. به طور کلی اختلالات حافظه منجر به محدود شدن دایره لغات فرد در گفتار و نوشتار می شود. فرد در پیدا کردن کلمات برای تکمیل جملات خود مشکل دارد.

فرد معمولاً نیازهای خود از قبیل تشنگی و گرسنگی را بسیار فوری می داند و برای رفع آن بدون توجه به ملاحظات اجتماعی و اثراتی که رفتارش بر دیگران دارد، اقدام می کند. با پیشرفت بیماری ، فرد بیشتر درونگرا خواهد شد و ارتباطات اجتماعی به مرور محدود تر و با مشکل مواجه می شود.

مکانیسم ها و روش های معمولی که برای تطابق با شرایط مختلف و افراد گوناگون در محیط زندگی از آنها استفاده می کنیم در بیمار مبتلا به آلزایمر کاهش پیدا می کند و رو به زوال می رود، بنابراین فرد، انعطاف پذیری و قابلیت انطباق با محیط، مسئولیت ها و شرایط تازه را از دست می دهد و به مرور منزوی و دور از جمع خواهد شد.

در موارد پیشرفته، بیمار توانایی ارتباط با محیط یا کنترل عملکردهای جسمانی خود را از دست می دهد و با پیشرفت بیشتر بیماری، مراحلی از کاهش هوشیاری، کما و به دنبال آن مرگ رخ می دهد.

مراقبت از بیمار مبتلا به آلزایمر

میزان و نوع مراقبت از بیمار بسته به موقعیت بیمار و شدت بیماری او متفاوت خواهد بود. در بعضی مراحل برای جلوگیری از وابستگی بیمار تنها نظارت بر رفتارها و کنترل شرایط محیط او برای مراقبت کافی است. اما در مراحل نهایی که بیمار حدود خود و کنترل وظایف و فعالیت های معمولش را از دست داده است، مراقبت دقیق و اصولی مورد نیاز است. فراموشی غالباً برای بیمار مشکلاتی فراوانی را ایجاد می کند. فراموشی در هنگام آشپزی می تواند منجر به آتش سوزی و سوختگی شود. فراموشی در پیدا کردن آدرس و زمان مراجعه به خانه یا محل دیگر می تواند باعث گم شدن فرد شود. بنابراین مراقبت از این بیمار گاهی با مشکلات زیادی همراه است و شاید هرکسی از عهده مراقبت از چنین بیمارانی برنیاید. در اغلب مجامع پیشرفته حمایت های مالی ، اجتماعی و منابع آگاهی برای مراقبت در دسترس هستند که می توانند نیازهای اقتصادی و اجتماعی خانواده ها را بخصوص اگر فرد بیمار، نان آور خانه باشد برطرف کنند. ضمن این که اطلاعات و آگاهی افراد خانواده را در زمینه مراقبت و حمایت از فرد بیمار فراهم نمایند. اما باقی ماندن فرد در خانه و مراقبت از او توسط افراد خانواده و فرزندان می تواند بعضی از مسائل و آشفتگی های روانی بیمار را کاهش دهد و او را با نزدیکانش مرتبط سازد.

نشانه های احتمالی برای پیش بینی بیماری

آیا واقعاً نشانه هایی هست که بتوان قبل از بروز علایم واقعی بیماری، احتمال خطر را پیش بینی کرد؟ تحقیقات نشان می دهد که بعضی از نشانه ها می تواند قبل از بروز آلزایمر تظاهر کند مثل :

از دست رفتن حس بویایی: کاهش توانایی در تعیین و تشخیص بوها قبل از کاهش حافظه ایجاد می شود. مطالعه نشان می دهد آسیب عصب ناحیه بویایی مغز که مخصوص کنترل حس بویایی است قبل از آسیب حافظه دیده شده است .

اختلال فضای بینایی: به دلیل نرسیدن خون کافی و آسیب عصبی در ناحیه بینایی مغز یک نشانه زودرس دیگر، اشکال در اطلاعات بینایی است. این مسئله با ناتوانی در دنبال کردن و یادآوری جهات بینایی یا کپی کردن و نقاشی کردن تصاویری که فرد آنها را دیده، همراه است.

کاهش شنوایی: مطالعه روی بیماران مبتلا به آلزایمر در دانشگاه فلوریدای جنوبی نشان می دهد که 49 تا 52 درصد بیماران کاهش شنوایی داشتند.

اثر انگشت غیر طبیعی : وجود اثر انگشت غیر طبیعی در بیش از 75 درصد بیماران مبتلا به آلزایمر نشان می دهد که نوعی استعداد ژنتیک در ابتلا به این بیماری و سایر انواع دمانس ها هست .

افسردگی : تقریباً 50 درصد بیماران مبتلا به آلزایمر قبل از بروز تغییرات شخصیتی در آنها، افسردگی را تجربه کرده اند. وجود این نشانه ها در تمام افراد صرفا به معنای ابتلای قطعی آنها به بیماری نیست بلکه می تواند راهنمایی باشد تا در صورت وجود علائم واقعی بیماری بخصوص در سنین بالا، با درنظر گرفتن احتمال ابتلا به بیماری و زوال عقل، فرد را تحت نظارت و مراقبت دقیق قرار داده و از ایجاد خطر و عوارض جدی بیماری برای او و مراقبت کنندگانش جلوگیری به عمل آورد.

فیروزه علوی